Famous saree of Gujarat: ગુજરાતમાં પ્રાચીન પરંપરાને લીધે ઘણાં વસ્ત્રોના નામ આજે પણ યથાવત જોવા મળે છે. આજે આપણે ગુજરાતના પટોળા અને બાંધણી વિશેની જાણકારી મેળવીશું. જેના માટે ગુજરાત વિશ્વ વિખ્યાત છે, એવું પટોળું ગુજરાતની નારીઓનું પ્રિય ઓઢણું છે. ઐતિહાસિક નગર પાટણની ઓળખ પટોળું છે. પટોળું કલાત્મક કૌશલ્ય અને ધૈર્યનું પ્રતિક છે.
પાટણના પટોળાનો ઇતિહાસ
પટોળા વણાંટની કળાનો સમૃદ્ધ ઇતિહાસ છે, જે સોલંકી વંશના સમયથી 900 વર્ષ પહેલાંનો હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમાં બેવડી ઈક્કત શૈલીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેમાં તાણાંવાણાંને વણતા પહેલા અગાઉથી નક્કી કરી શૈલી મુજબ કાળજીપૂર્વક રંગવામાં આવે છે. એક પટોળું બનાવતા ચાર માણસો સાથે કામ કરે તો ચાર થી છ મહિના જેટલો સમય લાગી જાય છે. જોકે આ પટોળામાં જે ડિઝાઇન બનાવવામાં આવે છે તે રેસમનાં તારથી બનાવવામાં આવે છે. આ પટોળું બંને બાજુએ પહેરી શકાય છે. પટોળાં ગુજરાત અને ભારત ઉપરાંત વિદેશમાં પણ ઘણું લોકપ્રિય છે.
પટોળા વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે
પટોળા સાડી ગુજરાતમાં સાંસ્કૃતિક મહત્વ ધરાવે છે. પરંપરાગત રીતે ખાસ પ્રસંગોએ મહિલાઓ દ્વારા પહેરવામાં આવે છે, ઘણીવાર લગ્ન, તહેવારો અને મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિઓ જેવી ઉજવણીઓ સાથે સંકળાયેલું છે. સાડીએ લાવણ્ય, વારસો અને સંસ્કારિતાનું પ્રતીક છે. પટોળું ગુજરાતની સદીઓ જૂની વણાટ પરંપરાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેની જટિલ ડિઝાઇન, ઉદ્યમી ઉત્પાદન પ્રક્રિયા અને સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક મહત્વ તેને વિશ્વના સૌથી કિંમતી કાપડમાંથી એક છે.
જામનગરની બાંધણી વિશે જાણો
ગુજરાતની બાંધણી સમગ્ર દેશનું ગૌરવ છે. કચ્છ અને જામનગરની પ્રખ્યાત બાંધણીની દેશ વિદેશમાં ખૂબ ચાહના છે. વિવિધ જુદી-જુદી કલાત્મક ડિઝાઇન બાંધણીઓ જોવા મળે છે. બાંધણી પર મનમોહક રંગ આંખે ઊડીને વળગે તેવા હોય છે. બાંધણીએ સદીઓથી વિશ્વભરના લોકોને મોહિત કર્યા છે. કચ્છના વાઇબ્રન્ટ પ્રદેશ અને ઐતિહાસિક શહેર જામનગરમાંથી ઉદભવેલી ભારતમાં સૌથી વધુ પ્રખ્યાત હસ્તકલા તરીકે વિકસિત થઈ છે.
બાંધણીની ડિઝાઇન
બાંધણીમાં જુદી-જુદી કલાત્મક ડિઝાઇન જોવા મળે છે. તેમાં ટપકાની, ફૂલની, ફળની, ભૌમિતિક, પાંદડાની ભાત, કે હાથી ઘોડા જેવા પ્રાણીની ભાત પણ જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત રેશમી સોનેરી અને ઝરીવાળી પટ્ટીઓની કિનારી બનાવી બાંધણી અને સુંદરતામાં ભવ્યતા લાવવામાં આવે છે. મલમલ, હેન્ડલૂમ અથવા રેશમી કાપડ પરંપરાગત પસંદગીઓ હતી, પરંતુ હવે શિફોન, જ્યોર્જેટ અને ક્રેપનો પણ બાંધણી માટેના બેઝ ફેબ્રિક્સ તરીકે ઉપયોગ થાય છે. બાંધણીમાં વપરાતા રંગો આકર્ષક હોય છે. બાંધણીના કાપડમાં લાલ, પીળો, લીલો, વાદળી અને જાંબુડિયાના વાઇબ્રન્ટ રંગછટા વારંવાર જોવા મળે છે, જે દરેક જીવન અને સંસ્કૃતિના વિવિધ પાસાંઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. બાંધણીના વાઇબ્રન્ટ રંગો અને ડિઝાઇનની માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ વધુ માંગ રહે છે.
બાંધણીનો ઇતિહાસ
બાંધણી ગુજરાતના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસાની અભિવ્યક્તિ છે. બાંધણી ફેબ્રિક બનાવનારા કારીગરો એક પ્રાચીન પરંપરાના રક્ષક છે, તેઓ તેમની કુશળતા અને જ્ઞાન પેઢી દર પેઢી પસાર કરે છે. કલાનું સ્વરૂપ રાજ્યની અર્થવ્યવસ્થાનો નોંધપાત્ર ભાગ છે, કારણ કે તે સ્થાનિક કારીગરોને ટેકો આપે છે અને ટેક્સટાઇલ ઇનોવેશનના હબ તરીકે ગુજરાતની પ્રતિષ્ઠામાં ફાળો આપે છે.
વિશ્વ સાડી દિવસના અવસરે, આ અસાધારણ હસ્તકલા પાછળના કારીગરોનું સન્માન કરવું તે ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે. બાંધણી, પટોળાની સાડીઓએ ગુજરાતની કારીગરીનું સાચું પ્રતિબિંબ છે, જે કલા, સંસ્કૃતિ અને પરંપરાને જાળવી રાખીને વિશ્વભરના લોકોને સતત પ્રેરણા આપે છે.