ચીન-ભારત વચ્ચે સંબંધોના નવા સમીકરણો; વ્યાપાર, સુરક્ષાથી લઈ સરહદ સુધી સહયોગ કેળવવા સહમતિ

India China Relations: તિયાનજિનમાં શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન સમિટમાં ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ વચ્ચેની મુલાકાત વિશ્વનું ધ્યાન ખેંચે તે સ્વાભાવિક હતું. તેનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે યુએસ પ્રમુખ ટ્રમ્પ તેમની મનસ્વી અને વાહિયાત ટેરિફ નીતિથી વિશ્વને હેરાન કરી રહ્યા છે અને ખાસ કરીને ભારતને નિશાન બનાવ્યું છે.

ભારતીય વડા પ્રધાન અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિએ સંબંધો સુધારવા અને પરસ્પર સહયોગ વધારવા વિશે વાત કરી તે એક સારો સંકેત છે. આ નિવેદનો સૂચવે છે કે બંને દેશો વચ્ચે એક નવી સમજૂતી સ્થાપિત થઈ છે, પરંતુ જ્યારે ચીની રાષ્ટ્રપતિ તેમના કહ્યા મુજબ કાર્ય કરશે અને વર્તન કરશે ત્યારે જ વસ્તુઓ સફળ થશે. આના પર નજર રાખવી મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે ચીન તેના શબ્દોથી પાછળ હટવા અને તેનાથી વિપરીત કરવા માટે જાણીતું છે.

બંને દેશોના સરકારના વડાઓની બેઠક પરથી એવું અનુમાન લગાવવું યોગ્ય રહેશે નહીં કે ભારતે ચીનમાં ફરીથી વિશ્વાસ મેળવ્યો છે. પ્રથમ, આજના યુગમાં, કોઈપણ દેશ પર આંધળો વિશ્વાસ કરી શકાય નહીં અને બીજું, ભારતીય નેતૃત્વ ન તો ડોકલામ અને ગલવાન ખીણની ઘટનાઓને ભૂલી શકે છે કે ન તો ચીન આતંકવાદ સામે લડવાની વાત કરે છે, પરંતુ ઘણીવાર ભારતના કિસ્સામાં વિપરીત વલણ અપનાવે છે.

ભલે આતંકવાદ સામે લડવું એ શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશનના એજન્ડામાં સામેલ છે, પણ આ મુદ્દા પર ચીને ભારતીય હિતોની વિરુદ્ધ કેવી રીતે કામ કર્યું છે તેને અવગણી શકાય નહીં. પાકિસ્તાન વિરુદ્ધ ઓપરેશન સિંદૂર દરમિયાન ચીનની ભૂમિકાને અવગણી શકાય નહીં.

ભારતે ચીન સાથે ઉભરી રહેલી સમજણનો ઉપયોગ પોતાના ફાયદા માટે કરવા માટે શક્ય તેટલા બધા પ્રયાસો કરવા જોઈએ. આ પ્રયાસોનો અર્થ એ નથી કે ભારત ચીની આયાત પર તેની નિર્ભરતા વધારે છે અને તેની સાથે વેપાર ખાધ ઘટાડવાના પ્રયાસો કરતું નથી.

ભારતે આવા પ્રયાસો કરવા પડશે. હા, હાલ તેની પ્રાથમિકતા ચીન પાસે રહેલા સંસાધનોનો ઉપયોગ તેના આર્થિક વિકાસ માટે કરવાની હોવી જોઈએ. ભારતનું એકમાત્ર ધ્યેય એક તરફ શાંઘાઈ સહયોગ સંગઠનના પક્ષમાં રહેલા દેશોમાં પોતાનો પ્રભાવ વધારવાનો અને બીજી તરફ પોતાના હિતોને પૂર્ણ કરવા માટે ચતુરાઈથી ચીનનો ટેકો મેળવવાનો હોવો જોઈએ.

આનો અર્થ એ નથી કે ભારતે અમેરિકાથી દૂર રહેવું પડશે. ભારતની પ્રાથમિકતા બધા સક્ષમ દેશોનો ટેકો લઈને ઝડપી આર્થિક વિકાસ હાંસલ કરવાની હોવી જોઈએ, કારણ કે જો આપણે ખરેખર મહાસત્તા બનવા માંગતા હોઈએ તો આપણે આઠ ટકાથી વધુનો વિકાસ દર હાંસલ કરવો પડશે.