Pauranik Katha: હાલ સિનેમાઘરોમાં મહાવતાર નરસિમ્હા ફિલ્મએ લોકોના દિલ જીતી લીધા છે. જેમા ભક્ત પ્રણલાદની કથાને સુંદર રીતે વર્ણવવામાં આવી છે. ત્યારે પ્રહલાદની પૌરાણિક કથા હિંદુ ધર્મની એક પ્રખ્યાત અને પ્રેરણાદાયી કથા છે, જે ભાગવત પુરાણ, વિષ્ણુ પુરાણ અને અન્ય પૌરાણિક ગ્રંથોમાં વર્ણવેલી છે. આ કથા ભગવાન વિષ્ણુના નરસિંહ અવતાર અને તેમના પરમ ભક્ત પ્રહલાદની ભક્તિની કથા દર્શાવે છે. આજે ગુજરાતી જાગરણ તમને ભક્ત પ્રહલાદની કથાનું સંક્ષિપ્ત અને સચોટ વર્ણન અહીં જણાવી રહ્યું છે.
ભક્ત પ્રહલાદની પૌરાણિક કથા (Bhakta Prahalad: Heartily Devoted to God)
જન્મ અને પૃષ્ઠભૂમિ
- માતા-પિતા: ભક્ત પ્રહલાદના પિતા હિરણ્યકશિપુ (અસુર રાજા) અને માતા કયાધુ હતાં. હિરણ્યકશિપુ મહર્ષિ કશ્યપ અને દિતિનો પુત્ર હતો.
- હિરણ્યકશિપુનું વરદાન: હિરણ્યકશિપુએ બ્રહ્માજીની કઠોર તપસ્યા કરીને વરદાન મેળવ્યું હતું કે તે ન તો દિવસે કે ન રાત્રે, ન ઘરની અંદર કે ન બહાર, ન મનુષ્ય દ્વારા કે ન પશુ દ્વારા, ન કોઈ શસ્ત્રથી મરે. આ વરદાનથી તે પોતાને અજેય માનતો હતો અને દેવો, મનુષ્યો અને ઋષિઓ પર અત્યાચાર કરતો હતો.
પ્રહલાદની ભક્તિ: પ્રહલાદ બાળપણથી જ ભગવાન વિષ્ણુનો પરમ ભક્ત હતો. ભાગવત પુરાણ મુજબ, જ્યારે તે માતા કયાધુના ગર્ભમાં હતો, ત્યારે દેવર્ષિ નારદે તેને ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિ અને જ્ઞાનનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. આના પરિણામે, પ્રહલાદ જન્મથી જ વિષ્ણુ ભક્ત બન્યો.
હિરણ્યકશિપુનો વિરોધ (The Story of Prahalad for Kids)
- હિરણ્યકશિપુ ભગવાન વિષ્ણુનો દ્વેષી હતો અને પોતાને જ ઈશ્વર માનતો હતો. તે ઇચ્છતો હતો કે દરેક વ્યક્તિ તેની પૂજા કરે. જોકે, તેનો પુત્ર પ્રહલાદ ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિમાં લીન હતો અને તેના પિતાને ઈશ્વર માનવાનો ઇનકાર કરતો હતો.
- ભક્ત પ્રહલાદે હિરણ્યકશિપુને કહ્યું, "ભગવાન વિષ્ણુ સર્વવ્યાપી અને સર્વશક્તિમાન છે, અને તેઓ જ સૃષ્ટિના સર્જક, પાલનકર્તા અને સંહારક છે."
- પ્રહલાદ પર અત્યાચાર (Prahalad's Story)
હિરણ્યકશિપુએ પ્રહલાદની વિષ્ણુ ભક્તિને નષ્ટ કરવા અનેક પ્રયાસો કર્યા:
શિક્ષણ: તેણે પ્રહલાદને અસુરી વિદ્યા શીખવવા માટે ગુરુઓને નિયુક્ત કર્યા, પરંતુ પ્રહલાદે વિષ્ણુ ભક્તિનો ઉપદેશ આપવાનું ચાલુ રાખ્યું.
મૃત્યુના પ્રયાસ: હિરણ્યકશિપુએ પ્રહલાદને મારવા માટે વિવિધ રીતો અપનાવી:
- તેના પર ભાલા અને તલવારો ફેંકવામાં આવી.
- ગાંડા હાથીઓ દ્વારા કચડવાનો પ્રયાસો કર્યા.
- ઊંચા પર્વત પરથી ફેંક્યો.
- સમુદ્રમાં ફેંકવામાં આવ્યો.
- હોલિકા સાથે આગમાં બેસાડવમાં આવ્યો.
પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુની કૃપાથી પ્રહલાદ દરેક વખતે બચી જતો હતો. ખાસ કરીને, હોલિકા (હિરણ્યકશિપુની બહેન) પાસે વરદાન હતું કે તે આગમાં બળી શકે નહીં. તેણે પ્રહલાદને લઈને આગમાં બેસવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુની કૃપાથી હોલિકા બળી ગઈ અને પ્રહલાદ બચી ગયો. આ ઘટના હોળી પર્વનું મૂળ માનવામાં આવે છે.
નરસિંહ અવતાર અને હિરણ્યકશિપુનો વધ
- હિરણ્યકશિપુએ ગુસ્સે થઈને પ્રહલાદને પૂછ્યું, "તારો વિષ્ણુ ક્યાં છે? શું તે આ થાંભલામાં પણ છે?" પ્રહલાદે નિર્ભયપણે કહ્યું, "ભગવાન વિષ્ણુ સર્વત્ર છે, થાંભલામાં પણ."
- આ સાંભળીને હિરણ્યકશિપુએ થાંભલા પર હુમલો કર્યો. તે જ ક્ષણે ભગવાન વિષ્ણુએ નરસિંહ (અડધું મનુષ્ય, અડધું સિંહ)નું સ્વરૂપ ધારણ કરીને થાંભલામાંથી પ્રગટ થયા.
- ભગવાન નરસિંહે હિરણ્યકશિપુને સંધ્યાકાળે (ન દિવસ, ન રાત્રિ), ઘરના ઉંબરે (ન અંદર, ન બહાર), પોતાના નખથી (ન શસ્ત્ર) અને નરસિંહ રૂપે (ન મનુષ્ય, ન પશુ) તેનો વધ કર્યો, જેથી બ્રહ્માનું વરદાન ભંગ ન થયું.
આ રીતે ભગવાન વિષ્ણુએ પ્રહલાદનું રક્ષણ કર્યું અને ધર્મની સ્થાપના કરી.
પ્રહલાદનું પાત્ર અને શાસન (પ્રહલાદ ની વાર્તા l પ્રહલાદની કથા)
નરસિંહ અવતારે હિરણ્યકશિપુના વધ પછી ભક્ત પ્રહલાદને આશીર્વાદ આપ્યા અને તેને અસુરોનો રાજા બનાવ્યો. પ્રહલાદે ધર્મપૂર્વક શાસન કર્યું અને પોતાનું જીવન ભગવાન વિષ્ણુની ભક્તિમાં અર્પણ કર્યું.
કથાનું મહત્વ
- ભક્તિની શક્તિ: ભક્ત પ્રહલાદની કથા દર્શાવે છે કે સાચી ભક્તિ દ્વારા ભગવાન હંમેશા ભક્તનું રક્ષણ કરે છે, ભલે પરિસ્થિતિ ગમે તેટલી પ્રતિકૂળ હોય.
- ધર્મની જીત: હિરણ્યકશિપુનું અભિમાન અને અધર્મનો નાશ ધર્મની જીતનું પ્રતીક છે.
નરસિંહ અવતાર: આ અવતાર ભગવાન વિષ્ણુની સર્વવ્યાપકતા અને શક્તિનું પ્રતીક છે, જે દર્શાવે છે કે ભગવાન કોઈપણ સ્વરૂપમાં પ્રગટ થઈ શકે છે.
હોળી પર્વ: હોલિકાના દહનની ઘટના હોળીના તહેવારનું મૂળ છે, જે સત્ય અને ભક્તિની વિજયની ઉજવણી કરે છે.