BAPS Shri Swaminarayan Mandir London: પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ શતાબ્દી મહોત્સવ ચાલી રહ્યો છે ત્યારે આવો જાણીએ લંડનના મંદિરની રોચક વાતો. યુકેમાં BAPS ના બીજ છેલ્લી સદીના મધ્યમાં વાવવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે 1950માં શાસ્ત્રીજી મહારાજના આશીર્વાદથી મહેન્દ્રભાઈ પટેલ ('બેરિસ્ટર'), પુરુષોત્તમભાઈ પટેલ અને અન્ય કેટલાક ભક્તો સત્સંગ માટે પ્રસંગોપાત લંડનમાં મળવા લાગ્યા. 1950 ના દાયકામાં લંડનમાં સમય મુશ્કેલ હતો. શરૂઆતમાં, ભારતીય ભોજન તૈયાર કરવું પણ મુશ્કેલ હતું. લીલા શાકભાજી, કઠોળ અને અનાજ આવવું મુશ્કેલ હતું. ઘણા ભક્તો મહિનાઓ સુધી રોટલી અને ચા પર જીવવાની વાત કરે છે.
1959 ના ઉનાળામાં, સત્સંગ મંડળ માટે બંધારણ ઘડવામાં આવ્યું હતું, અને ‘સ્વામિનારાયણ હિંદુ મિશન, લંડન ફેલોશિપ સેન્ટર’ ના નામ હેઠળ નોંધાયેલું હતું. મિશનના અધ્યક્ષ તરીકે ડી.ડી.મેઘાણી, ઉપાધ્યક્ષ તરીકે મહેન્દ્રભાઈ બેરિસ્ટર, સેક્રેટરી તરીકે પ્રફુલભાઈ પટેલ, ખજાનચી તરીકે ચંદ્રકાંતભાઈ એન. ધુપેલિયા અને નવીનભાઈ સ્વામિનારાયણને તેમની આધ્યાત્મિક વાતો અને અનુભવોથી સત્સંગ સભાઓનું જ્ઞાન કરાવ્યું હતું. સપ્ટેમ્બર 1959માં, ગુલઝારીલાલ નંદા (ભારતના તત્કાલિન કેન્દ્રીય શ્રમમંત્રી અને બાદમાં ભારતના કાર્યકારી વડા પ્રધાન) યુરોપના પ્રવાસ દરમિયાન લંડનની મુલાકાતે આવ્યા હતા. યોગીજી મહારાજે તેમના સન્માનમાં સત્કાર સમારંભનું આયોજન કરવા ભક્તોને પત્ર લખ્યો હતો. સેન્ટ્રલ લંડનમાં વેગા રેસ્ટોરન્ટમાં આયોજિત, આ પ્રથમ જાહેર સત્સંગ સમારોહમાં સો કરતાં વધુ મહાનુભાવો અને મહેમાનો હાજર હતા.
યોગીજી મહારાજના નિયમિત પત્રો અને વિદ્વાન ભક્તોની મુલાકાતો દ્વારા કેન્દ્રનું પોષણ થતું હતું. મોમ્બાસા (કેન્યા)ના રવિભાઈ પંડ્યાએ અવારનવાર લંડનની બિઝનેસ ટ્રીપ કરી હતી અને પોતાની વાતોથી ભક્તોને પ્રેરણા પણ આપી હતી. 1962 માં, નૈરોબી (કેન્યા) ના હરમાનભાઈ પટેલ સત્સંગને એકીકૃત કરવા અને ભક્તોને પ્રોત્સાહિત કરવાના હેતુથી જ લંડન ગયા હતા.1964માં નવીનભાઈ સ્વામિનારાયણે માન્ચેસ્ટરમાં સત્સંગ સભાની શરૂઆત કરી. 1970 માં, યોગીજી મહારાજની પૂર્વ આફ્રિકાની મુલાકાત દરમિયાન, લંડનમાં ભક્તોએ તેમને લંડન પધારી કૃપા કરવા આમંત્રણ આપ્યું.
યોગીજી મહારાજે કહ્યું કે જો તેઓ મંદિર માટે જગ્યા મેળવે તો તેઓ આવશે. ટોરોરો (યુગાન્ડા)માં લંડનના ભક્તો અને યોગીજી મહારાજ વચ્ચે ટેલિફોન પર ઐતિહાસિક વાતચીત થઈ. યોગીજી મહારાજના આશીર્વાદથી, ભક્તોએ યોગ્ય સ્થળ માટે લંડનની શોધખોળ શરૂ કરી. મંદિરની સ્થાપના માટે ભક્તોની સંખ્યા ઓછી હતી. પરંતુ યોગીજી મહારાજ ને લંડન બોલાવવાની ભક્તોની ઈચ્છાએ તેમના પ્રયત્નોને પ્રેરણા આપી. સ્વામીજીની ઈચ્છાથી મંદિર બનાવવા માટે ચર્ચ ખરીદવામાં આવ્યું હતું. યોગીજી મહારાજ 23 મે 1970ના રોજ લંડન પધાર્યા. તેમના આગમન પર યોગીજી મહારાજે તેમના આશીર્વાદમાં કહ્યું હતું કે ,"લંડનમાં અમારી પાસે ત્રણ બાબતો સિદ્ધ કરવા છે એક તો શાસ્ત્રીજીમહારાજના આશીર્વાદ પાઠવવા જેથી કરીને દરેક વ્યક્તિ આ દેશમાં સુખી રીતે જીવી શકે. મંદિરનું ઉદ્ઘાટન કરવું અને મૂર્તિ-પ્રતિષ્ઠા વિધિ કરવી. ભવિષ્યમાં એક વિશાળ મંદિર બનશે. સરકાર થોડી જમીન આપશે અને તમે મંદિર બનાવશો - આ શ્રીજીમહારાજના આશીર્વાદ છે." ઇસ્લિંગ્ટન, લંડનમાં ચર્ચનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને પશ્ચિમ વિશ્વમાં પ્રથમ સ્વામિનારાયણ મંદિરનું ઉદઘાટન રવિવાર 14 જૂન 1970 ના રોજ યોગીજી મહારાજ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. ચર્ચની પુનઃસ્થાપના અને પુનઃ સુશોભિત કર્યા પછી, શાસ્ત્રીજી મહારાજ દ્વારા પવિત્ર કરાયેલી અને પ્રભુદાસ લાલાજીને આપવામાં આવેલી પવિત્ર મૂર્તિઓ કમ્પાલા (યુગાન્ડા)થી લાવવામાં આવી હતી. એક યજ્ઞ કરવામાં આવ્યો હતો અને હજારો લોકો શોભાયાત્રાના સાક્ષી બન્યા હતા, ત્યારબાદ નવા મંદિરમાં મુર્તિઓ આનંદપૂર્વક સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. યોગીજીમહારાજે ઉત્સાહપૂર્વક આશીર્વાદ વરસાવતા કહ્યું હતું , ‘એક દિવસ, આ મંદિર ભક્તોને સમાવવા માટે ખૂબ નાનું પડશે. સમગ્ર લંડનમાં સત્સંગ ખીલશે. એક મહાન શિખરબધ્ધ મંદિરનું નિર્માણ કરવામાં આવશે અને લાખો લોકોને ફાયદો થશે.’
યોગીજી મહારાજ 23 જાન્યુઆરી 1971 ના રોજ 78 વર્ષની વયે ધામમાં પધાર્યા ત્યારબાદ પરમ પૂજ્ય પ્રમુખ સ્વામી મહારાજના શિરે આ જવાબદારી આવી હતી. 14 જૂન 1972ના રોજ, પીપલાણા ગામમાં, પ્રમુખ સ્વામી મહારાજે યોગીજીમહારાજને યાદ કરી અને પ્રાર્થના કરી હતી : "લંડનમાં માર્બલનું શિખરબદ્ધ મંદિર બને અને સો સાધુઓ ઉદઘાટન સમારોહમાં પધારે." 1972 માં, યુગાન્ડામાંથી હાંકી કાઢવામાં આવેલા હજારો શ્રદ્ધાળુઓ અને ભારતીયો ઈંગ્લેન્ડ સ્થળાંતરિત થયા. ઇસ્લિંગ્ટન મંદિર ભક્તોની સતત વધતી જતી ભરતીને સમાવી શક્યું ન હતું. 1974માં, ઇસ્લિંગ્ટનના મંદિરમાં, પ્રમુખસ્વામી મહારાજે વિધિપૂર્વક અક્ષરપુરુષોત્તમ મહારાજ, શ્રી રાધા-કૃષ્ણ અને ગુરુ પરંપરાની મોટી પેઇન્ટેડ મૂર્તિઓ સ્થાપિત કરી હતી જે 1972ના યુગાન્ડાના હકાલપટ્ટીના થોડા સમય પહેલા ટોરોરો મંદિરમાંથી મેળવવામાં આવી હતી.
1977 માં, પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ યુકેની મુલાકાતે ગયા અને એશ્ટન, લેસ્ટર અને વેલિંગબરોમાં નાના મંદિરોની સ્થાપના કરી. ત્યારબાદ ભગવાન સ્વામિનારાયણ અને ગુણાતીતાનંદ સ્વામીની કૃપા તેમજ શાસ્ત્રીજી મહારાજની દ્રષ્ટિ અને યોગીજી મહારાજના આશીર્વાદ દ્વારા, નીસડનમાં 2.25 એકરની નવી જગ્યા હસ્તગત કરવામાં આવી. મંદિર અને એસેમ્બલી હોલ બનાવવા માટે ફેક્ટરીની જગ્યાનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું.
20 જુલાઈ 1980 ના રોજ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ દ્વારા ભૂમિપૂજન સમારોહ કરવામાં આવ્યો હતો. 1982 માં, પ્રમુખ સ્વામી મહારાજે નિસડનમાં નવા મંદિરનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ કર્યો હતો. આ સમયની આસપાસ જ સ્વામીશ્રીએ સૌપ્રથમ લંડનમાં પરંપરાગત, શિખરબદ્ધ મંદિર બનાવવાનો વિચાર પ્રસ્તાવિત કર્યો હતો.
1984માં ઉત્તર-પશ્ચિમ લંડનમાં હેરોમાં નવા મંદિર માટે, 4.5 એકર જમીનનો ઘણો મોટો પ્લોટ હસ્તગત કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ ડીસેમ્બર 1986માં પર્યાવરણ વિભાગ દ્વારા આયોજનની પરવાનગીનો ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. 1985 માં, લંડનમાં એલેક્ઝાન્ડ્રા પેલેસના મેદાનમાં ભારતનો સાંસ્કૃતિક ઉત્સવ ઉજવવામાં આવ્યો હતો. લંડનમાં વાર્ષિક અન્નકુટ ઉત્સવ દરમિયાન હજારો ભક્તો અને શુભેચ્છકો નીસડેન મંદિરમાં દર્શન માટે આવશે.
1990 માં, તે પ્રકાશમાં આવ્યું કે મેડો ગર્થ પર હાલના મંદિરની સામે આવેલ આર્લિંગ્ટન ગેરેજ અને વેરહાઉસ વેચાણ માટે મૂકવામાં આવ્યું હતું. સ્વામીશ્રીએ ભક્તોને પૂછપરછ કરવા કહ્યું, અને આખરે સ્વામીશ્રીની સૂચના પર તે ઉનાળાના અંતમાં સાઇટ ખરીદવામાં આવી.
7 જુલાઈ 1991ના રોજ, સ્વામીશ્રીએ શિખરબદ્ધ મંદિરનો શિલાન્યાસ કર્યો.
નવા મંદિરનું કામ નવેમ્બર 1992માં શરૂ થયું અને માત્ર અઢી વર્ષમાં, સેંકડો સ્વયંસેવકોના પ્રયત્નોથી પરંપરાગત પથ્થર શિખરબદ્ધ મંદિરનું નિર્માણ પૂર્ણ થયું. BAPS શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર, લંડનનું ઉદ્ઘાઘાટન પ્રમુખસ્વામી મહારાજ દ્વારા 20 ઓગસ્ટ 1995ના રોજ છ દિવસીય મંદિર મહોત્સવની ઉજવણીના ભાગરૂપે કરવામાં આવ્યું હતું.
ત્યારબાદ પરમ પૂજ્ય પ્રમુખસ્વામી મહારાજે અનેકવાર લંડન પધારી હરિભકતોને સત્સંગનું સુખ આપ્યું . વર્તમાન ગુરુહરી પરમ પૂજ્ય મહંતસ્વામી મહારાજે પણ વર્ષ ૨૦૧૭માં લંડનમાં પધાર્યા હતા અને સૌ કોઈને સત્સંગ લાભ આપ્યો હતો .
વિશેષમાં પરમ પૂજ્ય પ્રમુખસ્વામી મહારાજ શતાબ્દી મહોત્સવ ઉપક્રમે લંડનમાં પણ વિવિધ કાર્યક્રમો જેવા કે “ FESTIVAL OF INSPIRATION “ ,MUSICAL TRIBUTE વગેરે પણ કરવામાં આવ્યા હતા .
BAPS શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદીર ,લંડન ને મળેલ એવોર્ડ અને સન્માન
લંડનની સાત અજાયબીઓ, 2007
આંતરરાષ્ટ્રીય પબ્લિસર “ટાઈમ આઉટ” નાપ્રકાશકોએ મંદિરને "લંડનની સાત અજાયબીઓ" પૈકીની એક તરીકે જાહેર કર્યું.
ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ 2002
ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ લિમિટેડ દ્વારા મંજૂર કરાયેલા 45,000 અધિકૃત રીતે માન્ય રેકોર્ડ્સ છે. દર વર્ષે લગભગ 3,000 પુસ્તકો પસંદ કરીને પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે.2002ની આવૃત્તિમાં 40 દેશોમાં અને 20 ભાષાઓમાં 3.7 મિલિયન નકલો વિતરિત કરવામાં આવી હતી. રેકોર્ડ્સનું પ્રથમ પુસ્તક 1955માં છાપવામાં આવ્યું હતું અને આજ સુધીમાં 90 મિલિયન નકલો વેચાઈ ચૂકી છે.
2002 ની આવૃત્તિમાં, BAPS સ્વામિનારાયણ સંસ્થાને ત્રણ વખત ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હોવાનું ગૌરવ છે:
પ્રભાવશાળી લોકો
પુસ્તકમાં વિશ્વના પ્રભાવશાળી લોકો પર એક વિભાગ છે. પ્રમુખ સ્વામી મહારાજને મંદિરોના નિર્માણ દ્વારા લાખો લોકોના જીવનમાં પરિવર્તન લાવવામાં તેમના યોગદાન માટે માન્યતા આપવા માટે આજે સૌથી પ્રભાવશાળી વ્યક્તિઓમાંના એક તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા.
રેકોર્ડબ્રેકિંગ અન્નકુટ ફેસ્ટિવલ, લંડન
27 ઓક્ટોબર 2000 ના રોજ શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર, લંડન ખાતે આયોજિત અન્નકુટ ઉત્સવ દરમિયાન 1247 શાકાહારી વાનગીઓ ઓફર કરવાના વિશ્વ વિક્રમને ઓળખવા માટે ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સે પ્રમાણપત્ર રજૂ કર્યું.
રેકોર્ડ બ્રેકિંગ મંદિર
ગિનીસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સે ભારતની બહાર પરંપરાગત રીતે બનેલા સૌથી મોટા હિંદુ મંદિરને ઓળખવા માટે પ્રમાણપત્ર રજૂ કર્યું.
ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ 2001
ગિનીસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ ભારતની બહાર પરંપરાગત રીતે બાંધવામાં આવેલા સૌથી મોટા હિન્દુ મંદિર તરીકે લંડન મંદિરનો સમાવેશ છે.
ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ 2000
ગિનેસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ 2000ની મિલેનિયમ એડિશનએ પરમ પૂજ્ય પ્રમુખસ્વામી મહારાજને માસ્ટર બિલ્ડર તરીકે બિરદાવ્યા હતા. પેજ 36 પર, નોલેજ વિભાગના આર્કિટેક્ટ્સ એન્ડ માસ્ટરબિલ્ડર્સ કેટેગરી હેઠળ, લંડન મંદિર અને પ્રમુખસ્વામી મહારાજનો રંગીન ફોટોગ્રાફ, મંદિરની ટૂંકી વિગતો સાથેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.
ગિનિસ બુક ઓફ રેકોર્ડ્સ 1998
લંડન મંદિરનો ઉલ્લેખ ગિનીસ બુક ઓફ રેકોર્ડ્સની 1998 ની આવૃત્તિમાં ધાર્મિક સ્થાપત્ય વિભાગમાં પૃષ્ઠ 172 પર "ભારતની બહાર સૌથી મોટા હિંદુ મંદિર" તરીકે કરવામાં આવ્યો હતો.
ગિનિસ બુક ઓફ રેકોર્ડ્સ 1997
1997માં ગિનીસ બુક ઓફ રેકોર્ડ્સમાં પ્રથમ વખત લંડન મંદિરને વાણિજ્ય વિભાગની આર્કિટેક્ચર શ્રેણીમાં પેજ 185માં ઓળખવામાં આવી હતી. એક રંગીન ફોટોગ્રાફ અને મંદિરની વિગતો "ભારતની બહાર સૌથી મોટા પથ્થરનું હિન્દુ મંદિર શીર્ષક હેઠળ શામેલ કરવામાં આવી હતી.