The secret of tickling: ગલીપચી એ એક એવી શારીરિક પ્રતિક્રિયા છે જેના પર આપણું કોઈ નિયંત્રણ હોતું નથી. કોઈ આપણને અડે અને આપણે અચાનક હસી પડીએ કે શરીર મરોડવા લાગીએ, તેની પાછળ માત્ર રમુજ નથી, પરંતુ વિજ્ઞાન અને ઉત્ક્રાંતિનો ઊંડો ઈતિહાસ છુપાયેલો છે. તાજેતરના સંશોધનો મુજબ, ગલીપચી એ માત્ર હસવાની પ્રક્રિયા નથી, પણ એક 'સામાજિક ગુંદર' છે.
ઉત્ક્રાંતિ અને સામાજિક જોડાણ
વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો, ખાસ કરીને 'PLOS One' માં પ્રકાશિત અહેવાલો દર્શાવે છે કે ગલીપચી માત્ર મનુષ્યો પૂરતી મર્યાદિત નથી. ઉંદરો અને ચિમ્પાન્ઝી જેવા પ્રાણીઓ પણ ગલીપચી દરમિયાન વિશિષ્ટ અવાજો કાઢે છે. આદિમ કાળમાં જ્યારે ભાષાનો વિકાસ થયો ન હતો, ત્યારે ગલીપચી પરસ્પર સંબંધો મજબૂત કરવા અને એકબીજા સાથે જોડાવાનું માધ્યમ હતી. તે માતા-પિતા અને સંતાન વચ્ચે વિશ્વાસ વધારવાનું કામ કરે છે.
સંવેદનશીલતા અને સુરક્ષાનો સંકેત
ગલીપચી સામાન્ય રીતે ગરદન, પેટ અને પાંસળીઓ જેવા ભાગો પર વધુ અસર કરે છે. આ એવા ભાગો છે જે શારીરિક હુમલા સામે સૌથી વધુ સંવેદનશીલ હોય છે. જ્યારે કોઈ આપણને ત્યાં સ્પર્શ કરે, ત્યારે નર્વસ સિસ્ટમ તરત સક્રિય થઈ જાય છે. જો મગજને ખબર પડે કે સ્પર્શ કરનાર વ્યક્તિ જાણીતી અને સુરક્ષિત છે, તો ભયનું સ્થાન હાસ્ય લઈ લે છે. આ હાસ્ય એક સંકેત છે કે આપણને કોઈ ખતરો નથી.
આપણે પોતાને ગલીપચી કેમ નથી કરી શકતા?
ગલીપચીનું મુખ્ય તત્વ 'અણધાર્યું હોવું' (Surprise) છે. આપણું મગજ આપણી દરેક હિલચાલની અગાઉથી આગાહી કરી લે છે. જ્યારે આપણે પોતાને ગલીપચી કરીએ છીએ, ત્યારે મગજને ખબર હોય છે કે ક્યાં અને કેટલો સ્પર્શ થશે, તેથી તે કોઈ પ્રતિક્રિયા આપતું નથી. પરંતુ જ્યારે બીજી વ્યક્તિ સ્પર્શ કરે, ત્યારે તે અણધાર્યું હોવાથી મગજ ઉત્તેજિત થાય છે અને આપણે હસી પડીએ છીએ.
વિશ્વાસની કસોટી
ગલીપચી એ સંબંધોમાં વિશ્વાસનું પ્રતિબિંબ છે. આપણે માત્ર એવી જ વ્યક્તિ સાથે ગલીપચીનો આનંદ માણી શકીએ છીએ જેના પર આપણને ભરોસો હોય. જો કોઈ અજાણી વ્યક્તિ આવું કરવાનો પ્રયાસ કરે, તો હાસ્યને બદલે ગુસ્સો અથવા અગવડતા અનુભવાય છે. આમ, ગલીપચી એ સામાજિક સીમાઓ અને ગાઢ સંબંધોને સમજવાનું એક કુદરતી સાધન છે.