યુનિયન પબ્લિક સર્વિસ કમિશન અથવા યુનિયન પબ્લિક સર્વિસ કમિશન (UPSC) પરીક્ષા એ દેશની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત અને અઘરી પરીક્ષાઓમાંની એક છે. દર વર્ષે દેશભરમાંથી લાખો ઉમેદવારો આ પરીક્ષા આપે છે પરંતુ માત્ર થોડા જ ઉમેદવારો તેમની કિસ્મત બદલી શકે છે. દેશની હાલત કોઈનાથી છુપી નથી, જ્યાં એક તરફ કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ આરામથી બાળપણ વિતાવે છે, તેમને અભ્યાસને લગતી તમામ સુવિધાઓ મળે છે. બીજી તરફ કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ બાળપણથી જ સંઘર્ષનું મૂલ્ય સમજે છે, તેઓ તેમના માતા-પિતા પાસેથી સખત મહેનત શું છે તે શીખે છે. IAS સવિતા પ્રધાન એ બધા લોકો માટે પ્રેરણા છે જેઓને લાગે છે કે કિસ્મતને બદલવી અશક્ય છે. IAS પ્રધાનને એક સમયે સરખું જમવાનું પણ નહોતું મળતું અને આજે તેઓ મધ્યપ્રદેશના ટોચના અધિકારીઓમાંના એક છે.
કોણ છે IAS સવિતા પ્રધાન?
સવિતા પ્રધાનનો જન્મ મધ્ય પ્રદેશના મંડીના એક આદિવાસી પરિવારમાં થયો હતો. સવિતા પ્રધાન તેમના માતા-પિતાનું ત્રીજું સંતાન છે. તેમના ઘરની આર્થિક સ્થિતિ સારી ન હતી. સવિતા પ્રધાનને ભણવામાં રસ હતો અને તેમણે ધોરણ 10 સુધી અભ્યાસ કર્યો. તેમના ગામની ધોરણ 10 પાસ કરનાર તેઓ પહેલી છોકરી હતા. શાળામાં તેમને શિષ્યવૃત્તિ મળતી હતી અને આ કારણોસર તેમના માતા-પિતાએ તેમનો અભ્યાસ અટકાવ્યો ન હતો. ધોરણ 10 પછી સવિતા પ્રધાને જે શાળામાં અભ્યાસ કર્યો હતો તે શાળા ગામથી 7 કિલોમીટર દૂર હતી. ભાડા માટે તેમની પાસે 2 રૂપિયા નહોતા અને તેઓ રોજ ચાલીને શાળાએ જતા હતા.
લગ્ન પછી જિંદગી બની ગઈ નર્ક
સવિતા પ્રધાન જ્યારે અભ્યાસ કરી રહ્યા હતા ત્યારે એક ધનિક પરિવારમાંથી તેમના લગ્નની વાત આવી હતી. લગ્ન પછી સવિતા પ્રધાનની જિંદગી નર્ક બની ગઈ. સાસરિયા પક્ષના લોકો તેમની સાથે ક્રૂર વર્તન કરતા હતા. તેમના પર ઘણા નિયંત્રણો લગાવવામાં આવ્યા હતા. તેમને બધાની સાથે જમવાની પણ છૂટ ન હતી, બધા જમી લે પછી જ તેઓ જમી શકતા હતા. જો જમવાનું ખાલી થઈ જાય, તો તેઓને ફરીથી પોતાને માટે જમવાનું બનાવવાની પણ મંજૂરી નહોતી. તેમને મોટેથી હસવાની પણ છૂટ નહોતી. પરિસ્થિતિ એવી હતી કે તેઓ ચોરીછૂપીથી બાથરૂમમાં રોટલી લઈને જતા અને ત્યાં જ ખાતા. તેમનો પતિ પણ તેમને ખૂબ મારતો હતો.
કંટાળીને આત્મહત્યા કરવાનું બનાવી લીધું મન
એક રિપોર્ટ અનુસાર, જ્યારે સવિતા પ્રધાન ગર્ભવતી થયા ત્યાર પછી પણ અત્યાચાર ઓછો થયો ન હતો. બે બાળકોના જન્મ પછી પણ તેમનો પતિ તેમને મારતો હતો. તેઓ એટલા કંટાળી ગયા હતા કે તેમણે આત્મહત્યા કરવાનું મન બનાવી લીધું હતું. ગળેફાંસો ખાવાની તૈયારીમાં જ હતા કે તેમણે જોયું કે તેમના સાસુ બારીમાંથી જોઈ રહ્યા છે પરંતુ સાસુએ તેમને રોક્યા નહીં.
પાર્લરમાં કામ કરતા કરતા તૈયારી કરી
આ ઘટનાએ સવિતા પ્રધાનનો આખો વિચાર બદલી નાખ્યો. તેમણે વિચાર્યું કે તેઓ શા માટે તેમનું જીવન બગાડી રહ્યા છે. તેઓએ તેમના બંને બાળકોને લઈને સાસરું છાડી દીધું. એક પાર્લરમાં કામ કરવાની સાથે જ તેમણે ફરીથી અભ્યાસ શરૂ કર્યો. ઈન્દોર યુનિવર્સિટીમાંથી તેમણે પબ્લિક એડમિનિસ્ટ્રેશનમાં માસ્ટર્સ કર્યું અને પહેલા જ પ્રયાસમાં UPSC પાસ કરી.
2017માં બન્યા નમચ જિલ્લાના CMO
2017માં IAS સવિતા પ્રધાન જ્યારે મધ્યપ્રદેશના નીમચ જિલ્લાના CMO હતા ત્યારે તેઓ તેમના ચાર મહિનાના બાળકને સાથે લઈને કામ પર જતા હતા. સવિતા પ્રધાન રજા લઈ શકતા હતા પરંતુ તેમણે ફરજમાંથી રજા ન લીધી અને ન તો માતૃત્વ સાથે સમાધાન કર્યું. મંદસૌરના CMO તરીકેના પદ દરમિયાન પણ તેઓ ચર્ચામાં રહ્યા હતા. મંદસૌરમાં માફિયાઓ અને અફીણના તસ્કરો સામે કાર્યવાહી કરી. કરોડોની ગેરકાયદેસર મિલકતોનો પણ નાશ કરાવ્યો.