Lady finger Cultivation: પ્રગતિશીલ નીતિઓ, આધુનિક ખેતી પદ્ધતિઓ અને ખેડૂતોની સક્રિય ભાગીદારીના પરિણામે ગુજરાતનું બાગાયતી ક્ષેત્ર રાજ્યના કૃષિ વિકાસનું શક્તિશાળી એન્જિન બની રહ્યું છે. આ સકારાત્મક ગતિ રાજકોટમાં યોજાનારી વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત રીજનલ કોન્ફરન્સ (VGRC) કચ્છ-સૌરાષ્ટ્ર 2026 પૂર્વે રાજ્ય માટે ઉત્સાહજનક પૃષ્ઠભૂમિ ઊભી કરે છે, જ્યાં સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છની કૃષિ તથા બાગાયતી સિદ્ધિઓને વિશેષ રૂપે રજૂ કરવામાં આવશે.
ભીંડાના વાવેતર અને ઉત્પાદનમાં ગુજરાત પ્રથમ ક્રમે
ગુજરાત સરકારના બાગાયતી નિયામકના જણાવ્યા મુજબ, વર્ષ 2023-24 દરમિયાન ભીંડાના વાવેતર ક્ષેત્રફળ અને કુલ ઉત્પાદનમાં ગુજરાતે દેશભરમાં પ્રથમ સ્થાન મેળવ્યું છે. રાજ્યમાં આશરે 93,955 હેક્ટર વિસ્તારમાં ભીંડાનું વાવેતર થતું હતું, જેના પરિણામે 11.68 લાખ ટન ઉત્પાદન નોંધાયું હતું.
આ કુલ આંકડામાંથી સૌરાષ્ટ્ર–કચ્છ પ્રદેશનો મહત્વપૂર્ણ ફાળો રહ્યો છે. પ્રદેશ રાજ્યના કુલ ભીંડા વાવેતર વિસ્તારનો આશરે 15 ટકા અને કુલ ઉત્પાદનનો લગભગ 13 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. વર્ષ 2024-25 દરમિયાન, સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છના 12 જિલ્લાઓમાં 14,000 હેક્ટર વિસ્તારમાં ભીંડાનું વાવેતર થયું હતું, જેમાંથી આશરે 1.5 લાખ ટન ઉત્પાદન પ્રાપ્ત થયું છે.
શાકભાજી ઉત્પાદનમાં રાજ્યનો નોંધપાત્ર ફાળો
વર્ષ 2024–25 દરમિયાન ભારતના કુલ શાકભાજી ઉત્પાદનમાં ગુજરાતનો ફાળો 7.66 ટકા રહ્યો હતો. તે જ ગાળામાં, સૌરાષ્ટ્ર–કચ્છ પ્રદેશે 2,32,584 હેક્ટર વિસ્તારમાં ખેતી કરીને 47,91,504 મેટ્રિક ટન ઉત્પાદન હાંસલ કર્યું હતું. પ્રતિ હેક્ટર 20.60 મેટ્રિક ટનની ઉત્પાદકતા ખેડૂતોની વધતી કાર્યક્ષમતા, સુધારેલી ખેતી પદ્ધતિઓ અને મજબૂત કૃષિ માળખાનું પ્રતિબિંબ છે.
બાગાયતી પાકો: કૃષિ વિકાસનો આધારસ્તંભ
ઉચ્ચ ઉત્પાદકતા અને વધુ આવકના કારણે બાગાયતી પાકો રાજ્યના કૃષિ વિકાસમાં અભિન્ન અંગ બની ગયા છે. રાજ્ય સરકારના સક્રિય પગલાં અને ખેડૂતમૈત્રી નીતિઓના પરિણામે, આજે બાગાયતી પાકો ગુજરાતના કુલ કૃષિ વિસ્તારના આશરે 20 ટકા વિસ્તારમાં ઉગાડવામાં આવે છે, જે તેમના વધતા મહત્વને દર્શાવે છે.
કેન્દ્ર અને રાજ્ય યોજનાઓથી મજબૂત આધાર
ગુજરાતનો બાગાયતી વિભાગ MIDH/NHM (સંકલિત બાગાયતી વિકાસ માટેનું મિશન/રાષ્ટ્રીય બાગાયતી મિશન) જેવી કેન્દ્રિય પ્રાયોજિત યોજનાઓ સાથે અનેક રાજ્યસ્તરીય પ્રોત્સાહન યોજનાઓ સફળતાપૂર્વક અમલમાં મૂકી રહ્યો છે. આ યોજનાઓ હેઠળ વિસ્તાર આધારિત ક્લસ્ટર વિકાસ, સંરક્ષિત ખેતી, લણણી પછીની માળખાકીય સુવિધાઓ, કોલ્ડ-ચેઇન ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, સ્વચ્છ પ્લાન્ટ સામગ્રી પહેલ અને ક્ષમતા નિર્માણ કાર્યક્રમોનો સમાવેશ થાય છે. MIDH અંતર્ગત ખેડૂતો અને FPOને હાઇ-ટેક બાગાયતી, પોલીહાઉસ, પેકહાઉસ, ગ્રેડિંગ–પેકિંગ લાઇન, તાલીમ, બજાર જોડાણો અને પ્રદર્શન માટે સબસિડી પૂરી પાડવામાં આવે છે.
VGRC 2026: સૌરાષ્ટ્ર–કચ્છની સિદ્ધિઓનું મંચ
આ મજબૂત પ્રદર્શન એક મહત્વપૂર્ણ ક્ષણે આવ્યું છે જ્યારે ગુજરાત જાન્યુઆરી 2026 ના બીજા અઠવાડિયામાં રાજકોટમાં કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્ર માટે વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત રીજનલ કોન્ફરન્સ (VGRC) કચ્છ-સૌરાષ્ટ્રનું આયોજન કરવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. કોન્ફરન્સની સાથે, વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત રીજનલ એક્ઝિબિશન (VGRE) જાન્યુઆરી 2026 દરમિયાન તે જ સ્થળે યોજાશે. VGRC રાજ્ય સરકારની સંતુલિત પ્રાદેશિક વિકાસ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ કરશે, જ્યારે સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છ ક્ષેત્ર માટે મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાં સિદ્ધિઓ દર્શાવવા અને રોકાણ માટે નવા માર્ગો ખોલવા માટે એક સમર્પિત પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરશે.
VGRC 2026 ભારત અને વિદેશના નીતિ નિર્માતાઓ, ઉદ્યોગ નેતાઓ, વૈશ્વિક નિષ્ણાતો, નવીનતાઓ અને હિસ્સેદારોને એકસાથે લાવશે. કેન્દ્રિત ક્ષેત્રીય સત્રો, પ્રદર્શનો અને સહયોગી મંચો દ્વારા, પરિષદ કૃષિ પ્રગતિ અને ટકાઉ વિકાસના આગામી તબક્કાનું નેતૃત્વ કરવા માટે સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છ કેવી રીતે સજ્જ છે તે પ્રકાશિત કરશે.