Ahmedabad News: ગુજરાત રાજયના શિક્ષણ વિભાગે રાજ્યની તમામ યુનિવર્સિટીઓ, સંલગ્ન કોલેજો અને કોચિંગ સંસ્થાઓમાં વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સ્વાસ્થ્યને સુરક્ષિત કરવા અને આત્મહત્યાના બનાવો અટકાવવા માટે તાત્કાલિક અસરથી 14 મુદ્દાની માર્ગદર્શિકા જાહેર કરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટના તાજેતરના ચુકાદા અને રાષ્ટ્રીય ટાસ્ક ફોર્સના નિર્દેશો મુજબ, તમામ ઉચ્ચ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓએ વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સુખાકારીનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે અને મનોવૈજ્ઞાનિક તણાવ(Protect Mental Health) તેમજ આત્મહત્યાની વૃત્તિઓ સામે નિવારક(Prevent Student Suicide) પગલાં લેવા પડશે.જેને પગલે શિક્ષણ વિભાગ(Gujarat Education Department) દ્વારા 8 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા એક પરિપત્રમાં 14 મુદ્દાની વ્યાપક નીતિ અમલમાં મૂકવામાં આવી છે.
શિક્ષણ વિભાગે નીચે મુજબની 14 મુખ્ય માર્ગદર્શિકાઓ જાહેર કરી
- એકસમાન માનસિક સ્વાસ્થ્ય નીતિ: તમામ સંસ્થાઓએ UMMEED ડ્રાફ્ટ ગાઇડલાઇન્સ, MANODARPAN પહેલ અને રાષ્ટ્રીય આત્મહત્યા નિવારણ વ્યૂહરચના સાથે સુસંગત રાજ્ય-સ્તરની એકસમાન માનસિક સ્વાસ્થ્ય નીતિનો અમલ કરવો પડશે.
- કાઉન્સેલરની નિમણૂક અને તાલીમ: તમામ સંસ્થાઓએ ઓછામાં ઓછા એક લાયકાત ધરાવતા કાઉન્સેલર, મનોવૈજ્ઞાનિક અથવા બાળ અને કિશોર માનસિક સ્વાસ્થ્યમાં પ્રશિક્ષિત સામાજિક કાર્યકરની નિમણૂક કરવી પડશે. 100થી ઓછા વિદ્યાર્થીઓ ધરાવતી સંસ્થાઓએ બાહ્ય માનસિક સ્વાસ્થ્ય વ્યાવસાયિકો સાથે ઔપચારિક રેફરલ વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવી પડશે.
- વિદ્યાર્થી-કાઉન્સેલર ગુણોત્તર: સંસ્થાઓએ દર 100 વિદ્યાર્થીઓ દીઠ ઓછામાં ઓછા એક કાઉન્સેલરનો ગુણોત્તર જાળવવો પડશે. મેન્ટરશીપ સિસ્ટમ્સ ખાસ કરીને પરીક્ષાઓ અને શૈક્ષણિક સંક્રમણો દરમિયાન સતત, અનૌપચારિક અને ગુપ્ત સહાય પૂરી પાડશે.
- વિદ્યાર્થીઓનું બિન-વિભાજન: કોચિંગ સંસ્થાઓ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓએ વિદ્યાર્થીઓને શૈક્ષણિક પ્રદર્શનના આધારે વિભાજિત કરવા નહીં, જાહેરમાં અપમાનિત કરવા નહીં અથવા અવાસ્તવિક શૈક્ષણિક અપેક્ષાઓ નિર્ધારિત કરવી નહીં.
- તાત્કાલિક રેફરલ પ્રોટોકોલ્સ: સંસ્થાઓએ માનસિક સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ અને નજીકની હોસ્પિટલોમાં તાત્કાલિક રેફરલ માટે લેખિત કાર્યવાહી સ્થાપિત કરવી પડશે. આત્મહત્યા નિવારણ હેલ્પલાઇન્સ (ટેલિ-માનસ સહિત) હોસ્ટેલ, વર્ગખંડો, સામાન્ય વિસ્તારો અને સંસ્થાની વેબસાઇટ્સ પર સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત કરવી પડશે.
- વર્ષમાં બે વાર ફરજિયાત તાલીમ: સંસ્થાઓએ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે શિક્ષણ અને બિન-શિક્ષણ સ્ટાફને વર્ષમાં ઓછામાં ઓછી બે વાર મનોવૈજ્ઞાનિક ફર્સ્ટ-એઇડ, ચેતવણીના સંકેતોની ઓળખ, સ્વ-નુકસાન પ્રત્યે પ્રતિભાવ અને લાઇસન્સ પ્રાપ્ત માનસિક સ્વાસ્થ્ય નિષ્ણાતો દ્વારા રેફરલ પ્રક્રિયાઓમાં ફરજિયાત તાલીમ મળે.
- તમામ કર્મચારીઓ માટે સર્વસમાવેશક વર્તણૂકલક્ષી તાલીમ: કર્મચારી સભ્યોને સંવેદનશીલ, સર્વસમાવેશક અને ભેદભાવ રહિત રીતે વિદ્યાર્થીઓને મદદ કરવા માટે સંવેદનશીલ બનાવવામાં આવશે, ખાસ કરીને SC, ST, OBC, EWS, LGBTQ+ સમુદાયોના વિદ્યાર્થીઓ, દિવ્યાંગ વિદ્યાર્થીઓ, આઘાતનો ભોગ બનેલા વિદ્યાર્થીઓ, નજીકના સ્વજન ગુમાવનાર વિદ્યાર્થીઓ, અગાઉ આત્મહત્યાનો પ્રયાસ કરનાર વિદ્યાર્થીઓ અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વિદ્યાર્થીઓ માટે.
- ગુપ્ત રિપોર્ટિંગ અને નિવારણ પદ્ધતિઓ: સંસ્થાઓએ જાતીય સતામણી, રેગિંગ, ગુંડાગીરી અને જાતિ, વર્ગ, લિંગ, જાતીય અભિગમ, દિવ્યાંગતા, ધર્મ અથવા વંશીયતા આધારિત ભેદભાવના કેસોની જાણ કરવા અને તેનું નિવારણ કરવા માટે મજબૂત, ગુપ્ત અને સરળતાથી સુલભ પ્રણાલીઓ સ્થાપિત કરવી પડશે. વિદ્યાર્થીની શારીરિક અને મનોવૈજ્ઞાનિક સલામતીને પ્રાથમિકતા આપીને તાત્કાલિક મનોસામાજિક સહાય પૂરી પાડવી પડશે. ફરિયાદ કરનારાઓ સામે કોઈ વળતો પ્રહાર સહન કરવામાં આવશે નહીં.
- વાલી સંવેદનશીલતા કાર્યક્રમો: સંસ્થાઓએ વાલીઓ અને પાલકો માટે નિયમિત જાગૃતિ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવું પડશે, ભૌતિક અને ઑનલાઇન મોડ દ્વારા, તેમને માનસિક સ્વાસ્થ્યની ચિંતાઓને ઓળખવામાં, શૈક્ષણિક દબાણને સમજવામાં અને તેમના વોર્ડને સહાનુભૂતિપૂર્વક ટેકો આપવા મદદ કરવા. માનસિક સ્વાસ્થ્ય સાક્ષરતા અને જીવન કૌશલ્ય શિક્ષણને વિદ્યાર્થીઓના ઓરિએન્ટેશન અને સહ-અભ્યાસિક પ્રવૃત્તિઓમાં એકીકૃત કરવામાં આવશે.
- દસ્તાવેજીકરણ અને વાર્ષિક અહેવાલ: સંસ્થાઓએ માનસિક સ્વાસ્થ્ય હસ્તક્ષેપ, રેફરલ્સ, તાલીમ કાર્યક્રમો અને સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓના અનામી રેકોર્ડ જાળવવા પડશે અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે નિયમનકારી સત્તાવાળાઓને વાર્ષિક અહેવાલ સુપરત કરવો પડશે.
- સહ-અભ્યાસિક પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન: સર્વગ્રાહી વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા અને શૈક્ષણિક તણાવ ઘટાડવા માટે SCOPE, ફિનિશિંગ સ્કૂલ, ખેલ મહાકુંભ, સપ્તધારા, NSS અને અન્ય રાજ્ય-સ્તરીય કાર્યક્રમો સહિતની સહ-અભ્યાસિક પ્રવૃત્તિઓને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવશે.
- સંરચિત કારકિર્દી પરામર્શ સેવાઓ: કોચિંગ સેન્ટરો અને તાલીમ સંસ્થાઓ સહિતની સંસ્થાઓએ વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓ માટે લાયકાત ધરાવતા કાઉન્સેલરો દ્વારા નિયમિત કારકિર્દી પરામર્શ સેવાઓ પૂરી પાડવી પડશે, જેથી સુમાહિતગાર, રસ-આધારિત કારકિર્દી પસંદગીઓને પ્રોત્સાહન મળે અને શૈક્ષણિક ચિંતા ઓછી થાય.
- આવાસ સંસ્થાઓમાં નિવારક પગલાં: હોસ્ટેલ અને રહેણાંક સુવિધાઓએ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે કેમ્પસ સતામણી, ગુંડાગીરી, હાનિકારક પદાર્થો અને જોખમી વાતાવરણથી મુક્ત રહે. આત્મઘાતી વર્તનને ઘટાડવા માટે ટેમ્પર-રેઝિસ્ટન્ટ સીલિંગ ફેન અને છત તથા બાલ્કનીઓ સુધી પ્રતિબંધિત પહોંચ જેવા સલામતીના પગલાંનો અમલ કરવો પડશે.
- કોચિંગ હબમાં વિદ્યાર્થીઓના કલ્યાણનું નિરીક્ષણ: વધુ સ્થળાંતર ધરાવતા પ્રદેશોમાં કોચિંગ સંસ્થાઓએ વિદ્યાર્થીઓના કલ્યાણ માટે ઉન્નત સુરક્ષા અપનાવવી પડશે, જેમાં સંરચિત શૈક્ષણિક આયોજન, નિયમિત પરામર્શ, મનોવૈજ્ઞાનિક સહાયની ઉપલબ્ધતા અને મજબૂત સંસ્થાકીય જવાબદારી પદ્ધતિઓનો સમાવેશ થાય છે.